(Εκφωνήθηκε ενώπιον του Σεβ. Μητρ. Σισανίου και Σιατίστης κ. Αθανασίου, στον Ι.Μητροπολιτικό Σιάτιστας 24.03.2020)
Σεβασμιώτατε, είναι βαρύτατο το έργο να τολμήσω μπροστά σας, εγώ ο τελευταίος, να απευθύνω λόγο πανηγυρικό στο ευλαβές και τίμιο ποίμνιό σας. Σας παρακαλώ να ευλογήσετε την αποκοτιά μου. Οι αρχιερατικές ευχές σας, ας παραλάβουν τον αδύνατο και ισχνό λόγο που θα ψελλίσω και ας τον καταστήσουν σπόρο της ασκητικής και ευλογημένης βιωτής σας, στην ταπεινή αλλά και θεοκίνητη ποιμαντορίας σας.
“Ανοίξω το στόμα μου και πληρωθήσεται πνεύματος και λόγον ερεύξομαι τη βασιλίδι μητρί.” Δηλαδή, αφού ανοίξω την πύλη της ψυχής μου και εισέλθει εκεί το Άγιο Πνεύμα, τότε και μόνο τότε, με την ενίσχυση του Αγίου Πνεύματος, θα μπορέσω να μιλήσω για την βασίλισσα των Ουρανών, την Παναγία. Χωρίς αυτές τις σκέψεις ως προϋπόθεση, όχι μόνο δεν μπορεί ο αμαρτωλός άνθρωπος να περιηγηθεί στα Άχραντα Μυστήρια που περιβάλλουν το πανίερο πρόσωπό της Παναγίας, αλλά ούτε έστω και να προφέρει το άγιο όνομά της.
Απέναντι στον διάβολο, ακόμα και σήμερα, στην εποχή της Καινής Διαθήκης, ο άνθρωπος είναι χαμένος από χέρι εάν αναμετρηθεί με τον διάβολο. Καμία ελπίδα, καμία προοπτική, κανένα μέλλον και καμία πρόοδος δεν υπάρχει όταν ο άρχοντας του σκότους απλώσει τα δίκτυα του στην ψυχή του. Και εάν αυτό ισχύει μέσα στους αιώνες της Χάριτος, στην μετά Χριστόν περίοδο, ας φανταστούμε τον άνθρωπο στην προ Χριστού εποχή. Σαπιοκάραβο ακυβέρνητο, έρμαιο ανέμων και κυμάτων. Οι άνθρωποι, μόνιμα ναυάγια στις ξέρες της ζωής. Ο θάνατος ως το έσχατο και αξεπέραστο όριο της ζωής, συνέθλιβε τις ταλαιπωρημένες και καταθλιπτικά βουβές ψυχές των ανθρώπων. Ο Άδης, ως φάντασμα περιδιάβαινε τον κόσμο.
Και τότε, στον προθάλαμο της Ιστορίας, εμφανίστηκε η Παναγία. Παράδοξο και υπέρ φύση θαύμα, μέγα Μυστήριο, για το οποίο ακόμα και τα σύμπαντα εξέστησαν με δέος. Το σχέδιο του Θεού για την σωτηρία των ανθρώπων τέθηκε σε εφαρμογή. Ένα όνομα εμφανίστηκε: η Παρθένος Μαρία!
“Χαράν γαρ μηνύει σοι, την ανεκλάλητον”, ψάλλει με συγκίνηση ο υμνωδός, στο άκουσμα της Παναγίας. Και πως να μην είναι ανεκλάλητη η χαρά! Ο κόσμος ζούσε στην παλαιά και παγκόσμιο λύπη, που ήταν απόρροια του επιτιμίου της Εύας. “Πληθύνων πληθυνώ τας λύπας σου και τον στεναγμόν σου” διηγείται η βίβλος της Γενέσεως. Ανεκλάλητη η χαρά στον Παράδεισο της τρυφής, προ της παραβάσεως. Ανεκλάλητη και η χαρά που νιώθει το ανθρώπινο γένος, διότι παραγράφεται η παράβαση και η πύλη του Παραδείσου επιτέλους ανοίγει ξανά!
Έρχεται ο Αρχάγγελος Γαβριήλ και αναγγέλει στην Παναγία την ευχάριστη είδηση. Η συνομιλία ήταν μυστική και υπέρλογη και νοερή. “Κλίνον το ους σου και πρόσχες μοι” είπε ο Άγγελος με σεβασμό. Και πράγματι, έτσι ήταν. Δεν τολμούσε, λέγει ο Άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης, να μιλήσει απευθείας ο Αρχάγγελος στην Παναγία. Έπρεπε η Παναγία να κλίνει το αυτί της, όπως ακριβώς στα παλαιά χρόνια η Κυρία έκλινε το αυτί της για να ακούσει την δούλη της. Και ο Άγγελος μίλησε και η Παναγία άκουσε. Μόνο που η Παναγία δεν ήταν ευκολόπιστη όπως η προμήτωρά της Εύα! Η Παναγία ήταν σοφή και συνετή! Γι΄αυτό και “Είπε δε Μαριάμ προς τον Άγγελον, πώς έσται τούτο, επεί άνδρα ου γινώσκω;” Ο Αρχάγγελος χάρηκε με την σύνεση της Παναγίας και απάντησε: “χαίρω θεώμενος τη ση ασφάλεια”. Και συνέχισε: “Οίδα προς τινα παρών διαλέγομαι﮲ οίδα προν τινα θεόθεν απέσταλμαι﮲ οίδα τίνα διακονείν προκεχείρισμαι﮲ τουναντίον, εγώ σε θεωρών κατεπλήττομαι, και φόβου και δέους εμπίπλαμαι﮲τουναντίον, εγώ σου θαυμάζω το μέγεθος, και τρόμου πληρούμαι και δείματος﮲ εγώ σου την χάριν δεδίττομαι﮲ εγώ σου την λαμπρότητα τέθηκα﮲ εγώ δούλος ειμι και διάκονος﮲ συ δε Μήτηρ έσυ Θεού εμού, Δεσπότου και κτίσαντος﮲ χαράς Άγγελος πέφυκα, ου λύπης κήρυξ γινώσκομαι. Τί ουν φοβή τον τουναντίον φοβούμενον; τί ουν δειλιάς τον δειλιώντα σου το αξίωμα; (Άγιος Σωφρόνιος)” Είπε δηλαδή ο Αρχάγγελος στην Παναγία: “Παναγία μου, ξέρω ενώπιον ποίου ομιλώ! ξέρω σε ποιόν με έστειλε ο Θεός! ξέρω ποιόν ήρθα να διακονήσω! αντίθετα με ό,τι φοβάσαι, εγώ ακόμα και που σε κοιτώ καταπλήσσομαι και γεμίζω φόβο και δέος﮲ θαυμάζω το πνευματικό σου μέγεθος και γεμίζω από τρόμο και φόβο. διδάσκομαι από την πολλή Χάρη που έχεις﮲ φωτίζομαι από την λαμπρότητα που εκπέμπεις﮲ Παναγία μου εγώ είμαι δούλος σου και διάκονος﮲ είσαι η μητέρα του Θεού μου, του Δεσπότη και Δημιουργού μου. Ως Άγγελο χαράς με ξέρουν όλοι και όχι κήρυκα λυπηρών γεγονότων. Μη φοβάσαι λοιπόν αυτόν που σε φοβάται! Μη δειλιάζεις μπροστά σε εμένα, που ακόμα και το υψηλό αξίωμά σου, με κάνει να δειλιάζω μπροστά σου!”
Και η Παναγία δέχθηκε! “Ιδού δούλη Κυρίου, γένοιτο μοι κατά το ρήμα σου!”
Και τότε το Άγιον Πνεύμα, με δημιουργική ενέργεια, έκτισε το δεσποτικό και θεοϋπόστατο σώμα του Κυρίου. Μία είναι η ενέργεια της Αγίας Τριάδος! Το Δεσποτικό σώμα του Κυρίου το έκτισε και το δημιούργησε από τα πανάχραντα αίματα της Παρθένου όχι μόνο το Άγιο Πνεύμα αλλά ταυτόχρονα και ο Υιός και ο Πατήρ, ολόκληρη η Αγία Τριάδα. Ο Πατήρ ευδόκησε, ο Υιός αυτούργησε και το Άγιον Πνεύμα τελεσιούργησε (Άγιος Νικόδημος Αγιορείτης).
Η σύλληψις της Παρθένου ήταν “άσπορος και ανήδονος”. Πώς θα μπορούσε άραγε να γίνει διαφορετικά! Πώς θα μπορούσε να αναλάβει ο Υιός και Λόγος του Θεός στην δική του υπόσταση την φύση του Αδάμ προ της παραβάσεως, εάν συλλαμβάνονταν με εμπαθή ηδονή όπως εμείς οι άνθρωποι και αναλάμβανε ταυτόχρονα στη φύση του και τα αποτελέσματα της παραβάσεως; Εξάλλου η του Θεού Λόγου σύλληψις έπρεπε να ήταν ανωτέρα ηδονής αφού “ασπόρως και ανηδόνως συνελήφθη, ούτω και αφθόρως και ανωδίνως γεννηθή”, σύμφωνα με τις γραφές.
Όπως η Αγία Τριάδα έπλασε τον Αδάμ από την αδάμα (παρθένο γη στα Εβραϊκά), έτσι έκτισε και τον νέο Αδάμ από την Παρθένο γη, που είναι η Παναγία.
Η Παναγία είναι το σκεύος όπου έγινε η ανάκραση, η ακατάληπτη περιχώρηση μεταξύ τους των δύο φύσεων του Κυρίου﮲ την καθ΄ υπόσταση ασύγχητη ένωση της Θεότητας και του ανθρωπίνου φυράματος, όπου αντιδίδονται μεταξύ των 2 αυτών φύσεων τα ιδιαίτερα ιδιώματα της κάθε φύσεως.
Και ενώ ο Θεός είναι “πυρ καταναλίσκον” όπως περιγράφεται στο Λευιτικό, ο Μωυσής στο όρος Σινά έγινε μάρτυρας του ότι “κατεμήνυσεν η Βάτος, ακατάφλεκτος μείνασα, δεξαμένη”. Ως ακατάκαυστη Βάτος προτυπώνεται η Παναγία στην Παλαιά Διαθήκη. Αυτό το πυρ της θεότητος όταν το προσλαμβάνει η Παναγία, συνεχίζει ο Μέγας Βασίλειος, πυρακτώνεται αλλά δεν αλλοιώνεται, όπως ακριβώς ένα σίδερο όταν μπει στη φωτιά πυρακτώνεται αλλά δεν αλλοιώνεται! Ο Άγιος Θεοδώριτος μας λέει ότι η Παναγία είναι το δέντρο, που δεχόμενο την δρόσο του ουρανού βγάζει φύλλα, ενώ ο Δαβίδ παρομοιάζει την Παναγία σαν ένα κουβαράκι από μαλακό μαλλί προβάτων που πέφτει επάνω του απαλή βροχή και το δροσίζει.
“Ο καθήμενος εν δόξη, επί θρόνου Θεότητος, εν νεφέλη κούφη”. Η Παναγία είναι ο θρόνος της Θεότητας πάνω στον οποίο κάθεται με Δόξα ο Χριστός! Αλλά είναι και ελαφρύ συννεφάκι και στέκεται μεταξύ ουρανού και γης, χωρίς να έχει το βάρος της προαιρετικής αμαρτίας, όπως όλοι εμείς! Είναι η μόνη, όντως ελεύθερη του κόσμου.
Το ανθρώπινο γένος ανέμενε την Παναγία. Οι προφητείες ήταν πολλές. Όταν ο προφήτης Ιεζεκιήλ δεχόταν σε όραμα την περιγραφή του Ναού του Σολομώντος, ο Κύριος του ομίλησε για μία πύλη, η οποία θα βρίσκεται πίσω από το Ιερό Βήμα, στο Ανατολικό μέρος του Ναού. Και του είπε ότι η πύλη αυτή θα είναι κεκλεισμένη και κανείς δεν θα την διαβεί, παρά μόνο ο Θεός προκειμένου να εισέλθει στο Ναό! Αυτή η πύλη προτυπώνει την Παρθενία της Θεοτόκου, δια της οποίας εισήλθε ο Χριστός στον κόσμο.
Αλλά μήπως και ο Ιακώβ, κυνηγημένος από τον φόβο του αδερφού του, δεν έπεσε να κοιμηθεί σε ένα έρημο μέρος, όπου εκεί είδε σε όνειρο μία σκάλα που συνέδεε ουρανό και γη, και ανεβοκατέβαιναν πάνω της άγγελοι; Αυτό το όνειρο έκανε τον Ιακώβ να πει, επίσης προτυπώνοντας την Παναγία: “Ως φοβερός ο τόπος ούτος! ουκ έστι τούτο, αλλ΄ η οίκος Θεού, και αύτη η πύλη του ουρανού”. Κλίμακα η Παναγία που συνδέει ουρανό και γη. Γι΄αυτό και πάνω από το Ιερό Βήμα εικονίζεται σε κάθε ορθόδοξο Ναό η Παναγία ως Πλατυτέρα των Ουρανών!
Αλλά μήπως και ο προφήτης Ησαΐας δεν είδε σε όραμα ότι βρισκόταν μπροστά στο θρόνο της Δόξης του Θεού και ένιωθε ντροπή και οικτίριζε τον εαυτό του που τολμά να βλέπει τέτοια υπερκόσμια θεάματα; Τί έγινε τότε; Ένα Σεραφείμ τον πλησίασε κρατώντας με μία λαβίδα, αναμμένο κάρβουνο που είχε πάρει από το ουράνιο θυσιαστήριο. Τότε, μόλις το κάρβουνο ακούμπησε τα χείλη του προφήτη, αυτός καθαρίστηκε από οτιδήποτε γήινο και αμαρτωλό. Αυτή η λαβίδα είναι η Παναγία! Κανείς δεν μπορεί να πλησιάσει τον Χριστό παρά μόνο όταν και επειδή τον κρατά η Παναγία!!! Αυτό το γεγονός μνημονεύουν και οι ιερείς, όταν μεταλαμβάνοντας το Σώμα και το Αίμα του Κυρίου μας μέσα στο Ιερό Βήμα, εύχονται “τούτο ήψατο των χειλέων μου και αφελεί τας ανομίας μου και τας αμαρτίας μου περικαθαριεί”.
“Σήμερον χαράς Ευαγγέλια, παρθενική πανήγυρις﮲ τα κάτω τοις άνω συνάπτεται﮲ ο Αδάμ καινουργείται﮲ η Εύα της πρώτης λύπης ελευθερούται﮲ και η σκηνή της καθ΄ ημάς ουσίας, τη θεώσει του προσληφθέντος φυράματος, ναός Θεού κεχρημάτικεν. Ω Μυστήριον!” (Ανδρέας Ιεροσολυμίτης)
Από θαυμασμό κινούμενοι, οδηγούμαστε στη δοξολογία του Θεού. Ατενίζουμε τα έργα της ενσάρκου Οικονομίας του Θεού για την ανάπλαση και τη σωτηρία μας και εκπληττόμαστε! Από υπερβολή εκστατικού θαυμασμού, αναφωνούμε στη Θεία Λειτουργία: “Της Παναγίας, Αχράντου, υπερευλογημένης, ενδόξου, Δεσποίνης ημών, Θεοτόκου και αειπαρθένου Μαρίας”. Και πάντοτε σημειώνουμε επάνω μας το σημείο του Σταυρού. Παναγία και Σταυρός πάνε μαζί και πορεύονται αδιαίρετα. Γιατί η Παναγία σταυρώθηκε μαζί με τον Χριστό. Ποιός άραγε μπορεί να φανταστεί τι θα ένιωθε η Παναγία βλέποντας πάνω στο Σταυρό, τον Υιό και Θεό της! Ποιά! Αυτή που είχε μυηθεί από μικρή παιδούλα στα Μυστήρια του Ουρανού, να βλέπει τον Κύριο του Ουρανού να σταυρώνεται μπροστά της! Γι΄αυτό λέμε ότι “βεβαίως σταυρώθηκε και η Παναγία”. Αποδίδουμε λοιπόν τον οφειλόμενο φόρο τιμής και δόξας και ευχαριστίας και θαυμασμού όταν ακούγοντας το όνομά της Παναγίας σημειώνουμε επάνω μας το σημείο του Σταυρού.
Η Παρθένος φορεί ως πολυτελή κοσμήματα την αγνότητα και τη σεμνότητα! Λέξεις που σήμερα θεωρούνται ντροπή και προσβολή για μία κοπέλα. Πόσο ωραιότερα να μπορεί περιγράψει κάποιος, με γεώδη και απαλά χρώματα, το παράδειγμα της Παναγίας; Αγνή και σεμνή! Πώς να καταγραφεί με άλλες λέξεις η μορφή της;
Ό,τι είναι για την ψυχή μας η Παναγία, είναι και για το έθνος μας. Το ίδιο σκοτάδι, απόγνωση, θάνατο και Άδη που βιώνει ο αμαρτωλός άνθρωπος, το ίδιο ακριβώς βίωνε και το γένος μας επί τέσσερις και πέντε αιώνες, στα χέρια του αιμοδιψή και διαβολοκίνητου κατακτητή. Του Τούρκου. Ο μογγολικός αυτός βάρβαρος λαός, βεβήλωσε με τα άσεμνα χέρια του το ιερό και όσιο της φυλής μας. Ποτάμι έρεε το αίμα, μαύρος καπνός κάλυπτε τον ουρανό και ανείπωτες θηριωδίες σφράγιζαν την καθημερινότητα. Αλλά το σχέδιο του Θεού ήταν άλλο. Και όπως η Θεία Οικονομία της σωτηρίας του ανθρωπίνου γένους, ξεκίνησε με την Παναγία και τον Ευαγγελισμό της, δεν θα μπορούσε και το σχέδιο της θείας Οικονομίας για το γένος των Ελλήνων να μην ξεκινά από την Παναγία και τον Ευαγγελισμό της.
Γι΄αυτό τιμούμε τις εορτές, διότι είναι ο διακόπτης του θείου ελέους! Τιμάς; θα τιμηθείς! Δοξάζεις; θα δοξασθείς! Παρακαλείς; θα ελεηθείς! Οι Έλληνες ξέρουμε να γονατίζουμε μπροστά στο εικονοστάσι μας, ξέρουμε να δακρύζουμε, ξέρουμε να αγαπάμε και να συγχωρούμε! ξέρουμε από ταπείνωση, από φιλότιμο, από καλοσύνη και από ανδρεία! Ξέρουμε από Παναγία και Αγίους! Τα όπλα μας καίνε λιβάνι και προσευχές, θυμιάματα και δάκρυα. “Ούτοι εν άρμασι”. “Ούτοι εν δυνάμει κοσμική” “ούτοι εν αμαρτίαις και νόμοις”.. εμείς “με αγρυπνίαις και νηστείες και προσευχές”.. με γονυκλισίες και δοξολογίες και εικόνες και εκκλησιές.. αυτοί οι άλλοι με πονηριά εμείς με αγαθότητα.. αυτοί με το σκότος, εμείς με το φως.. αυτοί με τα χέρια, εμείς με την καρδιά.. αυτοί με τη σάρκα και τη βία, εμείς με την ευλογία και την Χάρη του Θεού! Το αίμα μας είναι γαλανόλευκο και εύκολα το σκορπάμε ως υετό στα ιερά χώματα της πατρίδος μας, όποτε μας ζητηθεί. Έλεγε ο μακαριστός μητροπολίτης Καστορίας, το λιοντάρι αυτό της Πίστεως, αυτός ο γνήσιος και αυθεντικός Ρωμηός, κυρός Σεραφείμ: “Η Πατρίδα είναι η μάνα μας και την αγαπάμε ως μάνα μας. Στην Ελλάδα να είμαστε και αντί για φαγητό, ας τρώμε πέτρες “! Στο ίδιο μήκος κύματος, εξέπεμπε και ο μακαριστός Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος κυρός Χριστόδουλος: “Εδώ στη Μακεδονία, προσέχετε εσείς οι ξένοι που περπατάτε. Γιατί όπου και να πατήσετε με τα πόδια σας, πατάτε πάνω σε κόκκαλα ιερά! Μαρτύρων και ηρώων. Ηρώων και μαρτύρων”.
Όταν το χέρι του Θεού χρησιμοποιεί το γένος των Ελλήνων ως πύρινη Ρομφαία, τότε τρέμει η γη από τον φόβο. Η φύση σιωπά και αμήχανα θαυμάζει! Ας ρωτήσουν τους αναρίθμητους εχθρούς μας, που ανά τους αιώνες δοκίμασαν να ακουμπήσουν την ψυχή, τα ιερά και τα όσια, το χώμα κ το νερό κ τον αέρα της Πατρίδος μας. Αυτοί ένιωσαν πολύ καλά την οργή του Θεού. Γιατί εμάς ο στρατηγός μας δεν είναι άντρας. Εμάς ο στρατηγός μας είναι γυναίκα. Η Μία και μοναδική και ανεπανάληπτη μητέρα του Κυρίου μας, ο ίδιος ο Θρόνος του Θεού, προς την αγκαλιά της οποίας με δάκρυα καταφεύγουμε αναφωνώντας: “Τη Υπερμάχω Στρατηγώ τα νικητήρια, ως λυτρωθείσα των δεινών ευχαριστήρια, αναγράφω σοι η Πόλις σου, Θεοτόκε. Αλλ’ ως έχουσα το κράτος απροσμάχητον, εκ παντοίων με κινδύνων ελευθέρωσον. Ίνα κράζω σοι, Χαίρε, Νύμφη Ανύμφευτε “.
Σώσε Παναγία μου την αμαρτωλή ψυχή μας! Λύτρωσε Παναγία μου την γλυκιά μας Πατρίδα. Τα δάκρυα, ας αυλακώνουν τις παρειές των προσώπων μας! Χαίρε Νύμφη Ανύμφευτε! Ζήτω το Έθνος! Αύτη η πίστη και η ζωή των Ορθοδόξων Ελλήνων. Χρόνια πολλά σε όλους! Σεβασμιώτατε πατέρα μας, ας έχουμε όλοι μας την ευχή σας. Αμήν!